Gürcistan’da Bidzina İvanişvili liderliğindeki Gürcü Hayali koalisyonunun zaferi sadece iktidarı değil, sembollere ve değerlere bakış açısını da değiştirdi. Bunun en bariz örneklerinden birisi, Gürcü toplumunu adeta ikiye bölen Stalin heykeli kavgası…
Eski Sovyet mekanının diğer bazı ülkeleri gibi, Gürcistan’da da 80’li yılların sonu, 90’lı yılların başlarında komünist ve Sovyet rejimine karşı milliyetçi duygular öne çıktı ve bağımsızlık harekatı başladı. 90’lı yılların başlarında Zviad Gamsahurdia liderliğindeki “Yuvarlak Masa-Özgür Gürcistan” koalisyonunun iktidara gelmesiyle birlikte Sovyet liderlerinin heykelleri de dahil, tüm Sovyet sembollerinin kaldırılmasına karar verildi. Sadece Josef Vissaryonoviç Çugaşvili’nin (Stalin) doğduğu Gori kentinde ve bazı köylerde bulunan Stalin heykelleri “temizleme” sürecinin dışında tutuldu.
Saakaşvili yıktı…
Gürcistan’daki sonuncu Sovyet sembolünün yıkılması konusu 2003’teki “gül devrimi” ile iktidarı elde eden Mihail Saakaşvili döneminde yeniden gündeme geldi. 2008 yılında yaşanan Rusya-Gürcistan savaşının ardından Gori’deki Stalin heykelinin yıkılması talepleri dillendirilmeye başladı. 25 Haziran 2010’da bizzat Cumhurbaşkanı Saakaşvili’nin talebi ve desteği ile Stalin’in Gori’deki heykeli kaldırıldı. İktidara geldikten sonra ülkede Sovyet işgalini anlatan müze yapılmasına karar veren Saakaşvili “Bir ülkede aynı zamanda işgal müzesi ile o işgali yapan kişinin anıtının bulunması kabul edilemez” dedi.
Gori belediyesi, 1952 yılında dikilen 7 metrelik heykelin bulunduğu merkezi meydanda Rusya-Gürcistan savaşında hayatını kaybedenler için anıt yapılmasına karar verdi. Stalin’in kaldırılan heykelini ise daha sonra gazeteciler Gori yakınlarındaki terk edilmiş sanayi bölgesinde buldular. 2011 senesinde Gürcistan parlamentosu Sovyet sembollerinin yayınlanmasının yasaklanmasına ilişkin kanun kabul etti. Kanun, KGB rütbesi bulunan ve eski Bolşevik teşkilatlarında görev alan kişilerin devlet görevlerinde bulunmasının da yasaklanmasını öngörüyordu.
İvanişvili dikiyor…
Ekim 2012’de Gürcü Hayali koalisyonunun iktidara gelmesiyle Gürcistan’da Stalin heykellerine bakış açısı yeniden değişti. Saakaşvili döneminde kaldırılan Stalin heykelleri yeniden eski yerlerinde baş kaldırmaya başladı. 2012 senesinde Gürcistan’ın doğusunda bulunan Zemo Alvani ve Akura köylerinde Stalin heykelleri yeniden dikildi. Dikildikten hemen sonra heykeller boya ile “renklendirildi”. Gürcistan Dışişleri Bakanı Maya Panjikidze, bu heykellerin yeniden dikilmesinin Gürcü Hayali hükümeti ile bir ilgisi olmadığını, heykelleri Stalin’i tanımayan insanların diktiğini söyledi. Ancak ne bakanın açıklaması, ne de Stalin heykellerinin kimliği belirsiz kişiler tarafından “cezalandırılması” durumu değişmedi.
Bu yılın başında Gori belediyesi de daha önce verdiği kararları değiştirmeye başladı. 2013 yılının başında Gori’de heykelin yeniden dikilmesi için 23 bin lari (26 bin 800 TL) bütçe ayrıldığı açıklandı, heykelin eski yerinde – merkezi meydanda dikilmesi için imza toplandı. Gori belediyesi, Stalin’in heykelinin yeniden dikilmesine ilişkin kararını Kültür ve Turizm Bakanlığına gönderdi. Ve nihayet, iki gün önce Gürcistan Kültür ve Turizm Bakanlığının heykelin dikilmesine onay verdiği açıklandı. Heykelin açılışının 21 Aralık’ta – Stalin’in doğum gününde yapılacağı bildirildi.
Saakaşvili karşı çıktı
Gori’deki Stalin heykelinin yıkılmasına bizzat karar veren Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, yeni hükümetin kararına sert tepki gösterdi. Stalin’in Gürcistan devletçiliğine karşı büyük suç işlediğini söyleyen Cumhurbaşkanı, Sovyet diktatörünün Gürcülerin düşmanı olduğunu bildirdi. Saakaşvili tepkisini “Devletçiliğe ve halkımıza karşı barbarca eylemler yapan Gürcü düşmanının heykelinin yeniden dikilmesi Gürcistan’ın uluslararası toplumdan izolasyonu ile sonuçlanacak “ diye ifade etti. Hükümette tüm kararları İvanişvili’nin verdiğini kaydeden Saakaşvili, Başbakanı heykelle ilgili kararı yeniden gözden geçirmeye çağırdı. Saakaşvili’nin sıkı taraftarlarından Güvenlik Konseyi Başkanı Giga Bokeria ise “cellat” diye nitelendirdiği Stalin’in heykelinin yeniden dikilmesi kararının değiştirilmesini talep etti.
İvanişvili hükümeti “karar benim değil, belediyenin” diyor
Cumhurbaşkanının açıklamasının ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı konuyla ilgili resmi açıklama yaptı. Bugün yapılan açıklamada bakanlığın Gori’de Stalin’in heykelinin yeniden dikilmesine izin verdiğine ilişkin haberlerin gerçeği yansıtmadığı bildirildi.
Açıklamada, bu haberlerin toplumu yanıltma amacı taşıdığını, heykelin yeniden dikilmesine izin verilmesi konusunun bakanlığın yetkisinde olmadığı kaydedildi. Bakanlık, kararın Gori belediyesine ait olduğunu, kendilerinin ise sadece heykelin yeri ile ilgili mektuba tavsiye niteliğinde cevap verdiğini bildirdi. Gori belediyesi, 28 Haziran’da bakanlığa mektup göndererek heykelin daha önce bulunduğu merkezi meydanda veya Stalin’in ev müzesinin önünde dikilmesi konusunda görüş istedi. Bakanlık, ikinci seçeneği tercih etti. Açıklamada, bakanlığın tavsiyesinin tamamen teknik nitelikli olduğu vurgulandı. Stalin müzesinin yeniden yapılandırılacağı bilgisinin de yer aldığı açıklamada, bu çalışmalar sonucu ziyaretçilerin Sovyet rejiminin vahşetini daha belirgin şekilde görebileceği kaydedildi. Yani bakanlık “heykel dikilmeyecek” demedi, “heykeli diken ben değilim” diyerek sorumluluğu üzerinden attı…
Kahraman mı, tiran mı?
Heykel kavgası aslında Gürcü toplumunun Stalin’e bakış açısındaki belirsizliğin yansıması. Gürcüler halen Stalin’in kahraman mı, yoksa tiran mı olması konusunda ortak fikre gelebilmiş değiller. Bazılarına göre, Stalin tiran ve Gürcistan’ın düşmanı. Ama bazıları için de deha ve kahraman.
Son anketlere göre, Gürcü halkının önemli bir kısmı Stalin’e olumlu yaklaşıyor. Stalin’i kahraman olarak görenlerin oranı özellikle Gori ve çevresinde daha yüksek. Stalin destekçileri, 1921 senesinde Gürcistan’ın zorla Sovyetleştirilmesi sonucu aslında ülkenin toprak bütünlüğünün korunduğunu iddia ediyor. Öte yandan, Stalin sempatizanlarına göre, “halkların atası”nın en büyük hizmeti Gürcü Ortodoks kilisesini korumuş olması.
Gürcistan’da Stalin’e sadece büyük başarılar kazanan, dünyanın yarısına hükmeden bir “Gürcü kunduracının oğlu” olarak sempati duyan bir kesim de var. Bunlar, özellikle yaşlılar. Bu kesim, Stalin’e dünyadaki en meşhur Gürcü olduğu için sempati besliyor. Onlara göre, Stalin’in yaptıklarını sorgulamak mümkün, ama şahsiyetini asla. Bunda Stalin’in Sovyetler Birliğini hükmettiği zamanlarda bile tatil için Abhazya’yı tercih etmesinin, Gürcü şarabını, mutfağını, şiirini ve şarkılarını sevmesinin de etkisi büyük. Destekçileri, tüm bunları Stalin’in Gürcü kimliğini unutmaması şeklinde değerlendiriyor ve saygı duyuyor…
Ama halkın büyük bir kısmı için de Stalin, Gürcüler de dahil, çok sayıda insanı öldürmüş bir cellat, Ruslaşmış bir tiran vve 1921 senesinde Gürcistan’ın bağımsızlığını kaybetmesinin en büyük suçlusu. Bu nedenle Stalinizmin Gürcü toplumu için zararlı olduğuna dikkat çeken analistler, heykellerden önce Stalin düşüncesinin yok edilmesi gerektiğini bildiriyor. Stalin’le doğum günü aynı olan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili de bu düşünceyi savunanlardan…
(GÖNÜL ŞAMİLKIZI)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder