KIRIM KİMİN? VEYA PUTİN’İN ÇEVRESİ KIRIM’I NASIL TALAN EDİYOR?

 

                                                                                                          Foto:munsscanner.com

“7 sene önce Kırım ve Sivastopol Rusya’ya bağlandığında Ruslar “Krımnaş”(Kırım bizimdir) ifadesini kullanmaya başladı. Yeni bölgeye destek için ülke boyu mitingler düzenlendi. Yarımada televizyon ekranlarından inmedi.

Ama kutlamalar hızla soğudu. Onların yerini oldukça çirkin günlük yaşam aldı. Yeni devletin gelişi elitin de değişmesi anlamına geliyordu ve bu hiç de her zaman sıradan Kırımlılar için ağrısız olmadı. Denize erişimin kısıtlanması, sevilen rekreasyon alanlarına el konulması, arsaların banal yöntemlerle “sıkıştırılması” sıradan olaylar haline geldi. Bütün bunlar şimdi bile yerli halkı yarımadanın kendilerine ait olması konusunda şüpheye düşürüyor”…

Rus “Novaya Gazeta”, Kırım’ın Putin’in yakın çevresi tarafından sömürülmesine ilişkin araştırmasına bu sözlerle başlıyor. İvan Jilin ve Arden Arkman imzasıyla yayımlanan makalede sadece Kırım’daki  Rusların değil, “anakaradan”, yani Rusya’dan para kazanma, turizm alanında çalışma, kendine “yeni dünya” kurma amacıyla gelen sıradan Rusların da yarımadanın “sahibi” olamadığından, “anakaradan” gelenlerin büyük kısmının hayal kırıklığıyla iki-üç yıl sonra geri döndüğünden; yolsuzluğun,  adam kayırmacılığın ve güçlülerin haklı olduğu “eski dünya”nın çok çabuk kurulmasından bahsediliyor.

Detaylı bilgilerin yer aldığı araştırma, mart ayında yayımlandı. Putin’in en yakın arkadaşlarının yarımadayı kendi aralarında nasıl paylaştırdığını gözler önüne seriyor…

Peki kimdir bu adamlar ve Kırım’ı nasıl paylaşmışlar?

 (Birinci yazı) 

ASLAN PAYI PUTİN'İN "KARA KUTUSU"NUN

Resmi biyografisi Yuri Kovalçuk hakkında pek bir bilgi vermiyor – Rus işadamı, “Rossiya Bank” ın büyük hissedarı ve eski Yönetim Kurulu Başkanı… Fakat Rusya medyasında zaman-zaman yer alan haberlere ve araştırmalara bakılırsa, Putin’in hemen hemen her konudaki “gizli el”i, “kara kutu”su. Hatta zaman zaman bu nedenle Kovalçuk’ın ülkenin “ikinci adamı” olduğu yorumları bile yapılıyor. Rusya’da iç politika ve medyanın Kovalçuk’un kontrolünde olduğu bildiriliyor.

Yuri Kovalçuk, Kırım’ın işgalinin ardından yarımadada çalışmaya başlayan ilk Rus oligark. İşgalin ardından Ukrayna bankaları yarımadada faaliyetlerini durdurunca ve bölgeye yönelik yaptırımlar sebebile ekonomi çıkmaza girince Putin kendi dostunu buraya gönderdi. “Rossiya Bank” işgalden sonra Kırım ekonomisine 572 milyon dolar para harcadı ve bu nedenle gerek ABD’nin, gerekse de AB’nin yaptırım listelerine girdi. Ancak bu “kayıpların”ın karşılığını da Kırım’ı sömürerek fazlasıyla, katbekat aldı…

“Novaya Gazeta”dan önce “Proekt.media” adlı internet sitesi Kovalçuk’la ilgili kapsamlı araştırmasında Putin’in “gizli kasa”sının Kırım’da sahip olduğu malvarlıklarına ilişkin bir listeye de yer vermişti. Bu listeye göre;

- Haziran 2020’de Kırım Sağlık Sigorta (Krımmedstrah)  kurumu “Garant servis” ve “SKM Holding” şirketleri üzerinden alınarak “Rossiya Bank”a bağlandı.

- “Rossiya Bank”a ait “Kırım İlk Sigorta Şirketi” kuruldu ve 228 milyar rublelik Kerç köprüsünün inşaatını 1 milyar rubleye sigortaladı.

- Son 4 yıl içerisinde “Rossiya Bank”  gerek bireysel, gerekse de ticari sigorta alanında tekel oluşturdu.

- “Rossiya Bank” Karadeniz Filosu Gemi Tamiri Fabrikasının ve Rusya Savunma Bakanlığı’nın Akyar’daki (Sivastopol)  elektrik şebekesi işletmesinin kredi sağlayıcısıdır. Bunun yanı sıra, “Sevteploenergo”, “Sevastopolgaz”, “Kırımenergo”,  Feodosiya’daki “More”,  Akmescit’teki (Simferopol) “Kırımteplokommunenergo” gibi elektrik ve doğalfaz şirketlerine de kredi veya banka teminatı sağlıyor.

- Kırım’ın efsanevi  “Massandra” şarap işletmesi Kovalçuk’un kontrolündedir

- Bir diğer şarap markası “Novıy Svet” de 2017 senesinde “Rossiya Bank”ın iştiraklerinden “Yujnıy Proekt” (Güney Projesi) tarafından alındı.

- Bir diğer meşhur şarap markası “İnkerman” da Kovalçuk’un kontrolündeki “Moe vino” adlı Petesrburg şirketi tarafından yönetiliyor.

- Kırım Demiryolları da Kovalçuk’un kontrolünde. Her ne kadar direkt olarak Rusya Federal Demiryolları Ajansına bağlanmış olsa dahi, finansmanının bir kısmını “Rossiya Bank” üstlenmiş – 2018-2020 yılları arasında 1 milyar ruble krediyle.

- Akmescit Uluslararası Havalimanı hisselerinin yüzde 20’si de “Rossiya Bank”ta…

KOVALÇUK'UN MU, PUTİN'İN Mİ?

“Novaya gazeta” ise Kovalçuk’un Kırım “maceralarına” şu tasvirle başlıyor: “Aya burnu sahili boyunca beton konstrüksiyonlardan bir yapı resifi oluşturuluyor – fırtınadan korunma amacıyla. Bu resifin arkasında ise etkileyici büyüklükte ikikatlı bir malikane, kazan dairesi, helikopter pisti, özel park, sulama sistemli yapay bahçe ve geniş bir ek binaya sahip tenis kortu. Bu alanı meraklı gözlerden 4 metre yüksekliğinde bir duvar koruyor. Ama zaten çok kalabalık bir yer de değil: malikane Batıliman ve Ayazma yollarıyla çevrilidir. Yanında ise Savunma Bakanlığının dinlenme tesisi ve küçük Laspi kasabası bulunuyor. 2007 yılına kadar bu malikanenin yerinde “Aya burnu” pansiyonu vardı. 2007’de Ukrayna’nın eski Cumhurbaşkanı Yanukoviç’in ailesi burayı aldı. Ormanların kırılması ve yerel halkın denize erişiminin kısıtlanması eşliğinde büyük kapsamlı inşaat başladı. “Avromaydan” Yanukoviç’i gönderdi, onun Kırım’daki bu mülkünün ise yeni sahibi ortaya çıktı. Bu, Petersburg merkezli  “Bereg” (Sahil) şirketiydi. Şirketin Genel Müdürü Pavel Zaytsev  “Rossiya Bank”ın ortaklarıyla ilişkili üç kar amacı güçmeten kuruluşun kurucularındandır. Bankanın ana yararlanıcısı ise Devlet Başkanının dostu Yuri Kovalçuk'dur.

“Kovalçuk'un yazlığı” Batıliman sahili yakınındaki en işlek yer. Ana yoldan ilk kontrol noktasına kadarki mesafede yazlığa işçileri taşıyan otobüsler ve binek araçları kuyruk oluşturuyor”.

Batıliman’daki denize sıfır 3,8 hektarlık bu alan için Kovalçuk’un kontrolündeki “Bereg” şirketi Akyar hükümetine ayda sadece 105 bin ruble kira ödüyor.

“Novaya Gazeta” muhabirleri “Kovalçuk’un yazlığı”na ilk kontrol noktasından sonra girişin mümkün olmadığını yazıyor.  Daha da ilginç olan, muhabirlerin yazdığına göre, inşaatta çalışanlar yazlığın Putin’e ait olduğunu söylüyor. Yakında bulunan Savunma Bakanlığı sanatoryumu yetkilisi ise yazlık sahiplerinin sık sık helikopterle inşaat alanına geldiğini bildiriyor.

“BREJNEV’İN MOR SALKIM”I NASIL PUTİN’İN OLDU?

Medya araştırmalarında Kovalçuk’un görünen, aslında Putin’in olduğu bilinen bir diğer meşhur tesis ise “Brejnev’in yazlığı” olarak ünlenen Kırım’daki “1 numaralı devlet yazlığı” – “Glitsiniya”, yani Türkçesi “Mor salkım”…

1955 senesinde yapılan Sovyet döneminde oldukça mütevazı bir yer olan “Glitsiniya”yı Brejnev’in eşsiz konumu nedeniyle çok sevdiği biliniyor. Kırım’ın milli parkları içerisindeki avlanma sahaları ve meşhur Ay Petri’ye denizden sadece 60 metre, karayoluyla ise yarım saate, bir saate ulaşılabilir mesafede bulunan “Glitsiniya”’da yüzmek Brejnev’in en önemli hobilerindenmiş. Ömrünün son günlerine kadar Kırım’a tatile giden Brejnev’den sonra diğer Sovyet liderleri de “Glitsiniya”da tatil yapmış – ama çok nadiren. Fakat Gorbaçov “Glitsiniya”nın konumunun güvensiz olduğunu düşündüğü için Sarıç burnunda yeni yazlık yaptırmaya karar verince, Brejnev’in meşhur yazlığı cazibesini kaybetmeye başlamış. 90’lı yılların ortalarında ise herkesin kalabildiği, ancak pahalı pansiyona dönüştürülmüş…

İşgalin ardından Kırım’ın tüm kıymetli yerleri gibi burası da satışa çıkartılmış.

Devamını bu konuda araştırma yapan “Proekt Media”dan okuyoruz: “Ağustos 2019’da Kırım yönetimi 1 numaralı devlet yazlığının özelleştirmenin ardından Kırım için yüksek fiyata – 1,2 milyar rubleye satıldığını duyurdu. Alıcının ismi açıklanmadı.  “Glitsiniya”yı alan ne elde etmişti peki?

- Bir kısmı “Küçük Livadia Parkı”na, diğer kısmı “Yujnoberejnıe dubravı” botanik parkına ait 26 hektarlık arazi;

- 4 yatak odalı ve tedavi merkezli bina;

- 4 açık ve bir kapalı havuz;

- Yaz evi, bar,  iklim çardağı, sera;

- İdari ve hizmet binası, garaj;

“Glitsiniya”yı alan şirketin adı kısa süre sonra ortaya çıktı – bu, ihaleden sadece 8 ay önce kurulan “Oeranda -12” isimli şirket idi. Şirketin Genel Müdürü ise Moskova’dan Yanis Ermanis adlı birisiydi. Şirketin başka hiçbir iş faaliyeti yoktu ve Ermanis de ne bundan önce, ne de sonra başka şirketlerde görev almamıştı. Ancak görüşüne göre Ermanis milyarder olmalıydı – çünkü evraklara bakılırsa, şirket Ermanis’in kendisinin sağladığı ödünç fonla alınmıştı. “Proekt Media” milyarder Ermanis’i Moskova’nın doğusundaki depresif kasabaların birinde buldu. Yanis sıradan 9 katlı apartmanda büyümüş bir ekonomi uzmanıydı ve meslektaşlarıyla ailesinin bildirdiğine göre, büyük parası yoktu, oldukça mütevazı yaşam sürüyordu. Muhabirlerle konuşmasında Ermanis yazlığı aldığını inkar etmedi, ama yorum yapmaktan kaçındı…

Brejnev yazlığının gizemli alıcısının arkasında kimin durduğunu anlamak için “Glitsiniya”nın hikayesini öğrenmek gerek. Kasım 2004’te bu yazlığı özelleştirmek istemişlerdi – o zaman Rusya’nın devlet bankası VTB yazlığın alınması için 77,9 milyon grivna ödemek için anlaşma imzalamıştı. Ancak 2005 senesinde Moskova’nın memnuniyetsizliğine rağmen iktidara gelen Ukrayna’nın yeni Cumhurbaşkanı Viktor Yuşşenko Moskova’yla anlaşmayı feshetmeyi, miktarın üçte biri oranındaki kaporayı VTB’ye geri ödemeyi talep etmişti. Kırım Başsavcılığı karşı gelmiş, mahkeme başlamış, ancak Ukrayna İstinaf Mahkemesi satışın yasadışı olduğuna; pansiyonun kanunen özelleştirilmesi yasak olan doğa koruma alanında bulunduğuna hükmetmişti. Anlaşma bozulmuştu.

Ukrayna’nın eski Cumhurbaşkanlarından Leonid Kuçma “Maydan’dan sonra. Cumhurbaşkanının notları” isimli kitabında bu anlaşmayla ilgili şöyle yazıyor: “Aslında kimse bunu sır olarak saklamıyordu. En başından beri yazlığın Rusya Devlet Başkanının Kırım’daki resmi ikametgahı olarak alındığı söyleniyordu. Anlaşma Rusya Devlet Başkanlığı İdaresi ile yapılmıştı. Sonra VTB alıcı oldu”.

Dönemin Ukrayna milletvekili ve eski Ukrayna Güvenlik Servisi Başkanı Gennadi Moskal ise 2009’da Moskova’da yaptığı açıklamada  “Glitsiniya” yüzünden Moskova ile Kiev arasında “ilk gaz savaşı” nın yaşandığını söylüyor: “Putin bizden “Glitsiniya”yı istedi, bizim üst düzey yönetim reddetti. Putin bundan dolayı halen kin tutuyor. Cimri iki kez bedel öder derler, ama Ukrayna bu aptal davranış için milyon kez ödedi”.

 2019’da “Glitsiniya”yı alan Yermanis sadece Genel Müdür değildi, hem de “Oreandı-12”nin tek hissedarı idi. Bu şirketin arkasında kimin durduğunu ise işletmelerin sicil kayıt defterinden öğrenmek mümkün oldu – Petersburg merkezli “Muhasebe ve Kayıt Merkezi”. Bu şirket 2014’te Putin’in dostu Kovalçuk’un ana hissedarı olduğu “Rossiya Bank” tarafından kurulmuş. “Muhasebe ve Kayıt Merkezi”, sadece “Rossiya Bank” ve Kovalçuk’un kontrolündeki “Ulusal Medya Grup”un değil, Kovalçuk’un Kırım’daki tüm malvarlıklarının da kayıtlarını tutuyor. Göründüğü üzere, Kovalçuk ve onunla bağlantılı şirketlerle adamlar tüm ülke boyunca Putin’in kullandığı oldukça pahalı gayrimenkullerin sahibi.

“Brejnev’in yazlığı”nın yakınında bulunan Yalta’da ise herkes “Glitsiniya”nın Putin’in olduğunu söylüyor. Ama kimin ve ne zaman burada tatil yapacağını ise henüz kimse bilmiyor”..

KIRIM ŞARAPLARI KOVALÇUK’UN “CEBİNE AKIYOR”

Kırım'daki en yüksek gelirli işletmeler olan şarap tesislerinin neredeyse tamamının Kovalçuk'un kontrolüne geçmesini Novaya Gazeta da yazıyor. Makalede bu satış işlemleri detaylı ele alınıyor: "14 Aralık 2020’de “Rossiya Bank”ın iştiraklerinden “Yujnıy Proekt” meşhur “Massandra” şarap işletmesinin alımına ilişkin 5,327 milyar rublelik anlaşmayı resmileştirdi. Şirket bu para karşılığında Yalta’da toplam alanı 1 milyon metrekare olan üretim alanının mülkiyetini aldı ve Kırım’ın güney sahillerindeki “altın topraklar”ın 11 bin hektarını 49 yıllık süreyle kiraladı. Bu toprakların bir hektarının piyasa değeri 13,5 milyon rubledir.

Bunun yanı sıra, Yuri Kovalçuk “Massandra”nın 2015 yılında 4 milyar Euro değer biçilen 1 milyon şişelik şarap koleksiyonunun da sahibi oldu. Sadece bu şarap koleksiyonunun değeri “Masandra”nın satış anlaşmasının değerinden 100 kat fazlaydı..

Ancak bu da yetmedi; Kırım yönetimi Devlet Başkanının dostuna hoş bir sürpriz daha yaptı: “Massandra”nın satışından sonra Kırım Başkanı Sergey Aksenov “Yujnıy Proekt”in üzüm bağlarının dikilmesiyle ilgili maliyetlerinin yüzde 50’sini yerel hükümetin karşılayacağını söyledi.

Aralık 2017’de “Yujnıy Proekt” Kırım’ın şampanya üretiminde uzmanlaşan diğer şarap işletmesi “Novıy Svet’i 1,5 milyar rubleye satın aldı. İşletmenin toplam alanı 9,35 hektar olan 9 arsası, 60 bin metrekarelik tesisi ve 600 bin şişelik koleksiyonu satışa dahil edildi. Kovalçuk’la anlaşmaya kadar Kırım yönetimi “Novıy Svet”in 2,5-3 milyar rubleye satılacağını söylüyordu.

“Novaya Gazeta” kaynaklarının bildirdiğine göre, Yuri Kovalçuk’un şirketleri Akyar’daki meşhur “İnkerman” şarap tesislerini de kontrol ediyor.  Gazeteye konuşan kaynak ““İnkerman”ı şu an “Moe Vino” adlı şirket yönetiyor. Şirketin sahibi Denis Melnikov “Massandra”nın özelleştirilmesi için kurulan çalışma grubunda da bulunuyordu. “Moe vino” “Novıl Svet” tesislerini de yönetiyor. “İnkerman”ın görünürdeki sahibi ise Kırım’ın meşhur şarapçılarından Valeri Zaharin. Fakat şirketin onun üzerine olmasının tek sebebi Ukrayna döneminde “İnkerman”ın sahibi olan Finlandiyalı “Hartwall Capital”ın şirketi direkt olarak yaptırım altındaki Kovalçuk’a satamamasıdır” diyor”".

 HAVADA KARADA – HER YERDE KOVALÇUK

“Novaya Gazeta” Kovalçuk’un Kırım’daki diğer faaliyetlerine ilişkin detaylara da yer veriyor: “Yuri Kovalçuk Kırım’da sağlık sigortasıyla da uğraşıyor. Yarımadanın en büyük sigorta şirketi “Kırımmedstrah” “Rossiya Bank”ın iki iştiraki – “SKM Holding” ve “Garant Servis” tarafından kontrol ediliyor. Sadece 1 Eylül-31 Aralık 2020 tarihleri arasında şirket 57 milyar 516 milyon ruble gelir elde etmiş. 2018’de ise bu dönemde 52 milyardan fazla…

Kırım’ın yegane sivil uluslararası havalimanı olan Akmescit havalimanı da Kovalçuk’un. Kovalçuk, “Akkord İnvest” şirketi aracılığıyla havalimanının yüzde 40’nı kontrol ediyor. Net karı 2017’de 890, 2018’de 308, 2019’da ise 328,9 milyon ruble…”

“Novaya Gazeta” yazının Kovalçuk’la ilgili bölümünü şu sözlerle tamamlıyor: “2014 senesinde 572 milyon dolar harcayan  Yuri Kovalçuk Kırım’da en büyük şarap üreticisi ve toprak sahibi oldu, yüksek gelirli işletmelere piyasanın çok altındaki fiyatlara sahip oldu, Moskova’da “Hruşşevka”da (Hruşçev döneminde tüm eski Sovyet ülkelerinde inşa edilen, genellikle 5 katlı, panel veya tuğladan yapılmış apartmanlar – G.Ş.) 1 metrekare bile alamayacağın parayla 3,8 hektarlık içinde malikane olan arazi kiraladı. İyi kumar”…

 

(Devam edecek…)